Logo
Pogoda

18°C

  • sgps
  • e-puap
  • bip
  • Kontrast 1
  • Kontrast 2
  • Kontrast 3
  • Kontrast 4
Tłumacz

Tłumacz

STRZYŻÓW POGODA

Twierdza

wydrukuj
Twierdza

Na zdjęciu: Zabytkowy budynek szkoły podstawowej w Twierdzy, fot. Rafał Godek

Twierdza – wieś w gminie Frysztak, położona w dolinie Wisłoka, przy drodze wojewódzkiej nr 988 Babica – Warzyce oraz wzdłuż linii kolejowej Rzeszów – Jasło. Sąsiaduje z: Kobylem, Frysztakiem, Glinikiem Dolnym, Widaczem i Łękami Strzyżowskimi (powiat krośnieński). Zajmuje powierzchnię 191,78 ha i liczy 639mieszkańców (2011 r.)[1]. Nazwa wsi wywodzi się od słowa twierdza, w znaczeniu: budowla warowna, forteca[2]. Ks. W. Sarna za J. Piętniewiczem podaje, iż warownia w dzisiejszej Twierdzy została założona po drugim napadzie Tatarów na Frysztak, celem obrony miasta i okolic przed najazdami nieprzyjaciół[3]. Z kolei A. Lubelczyk sugeruje, że istniejący od XV do XVII w.[4] na częściowo sztucznie usypanym pagórku, przy drodze w kierunku nieodległej przeprawy przez Wisłok, okazały dwór czy też – jak głosi legenda – zamek wzniesiony został przez Mikołaja Frysztackiego[5], w celu kontroli ruchliwego szlaku handlowego[6], prowadzącego do Biecza i na Ruś. Przypuszcza, iż nazwa Twierdza, pierwotnie odnosząca się do obiektu obronnego, w XVII w. przeszła na wieś wyodrębnioną z obszaru pierwotnego nadania Frysztaka[7]. W tym też okresie właścicielem wsi został Mikołaj Firlej, wojewoda lubelski, a po nim jego synowie[8]. Kolejnymi właścicielami byli m.in.: Wojciech i Barbara Wojakowscy, Konstanty Kiernicki, a od 1882 r. Waleria z Wasilewskich Jędrzejewiczowa, Stanisław Wasilewski i Aleksandra z Wasilewskich Wiktorowa[9]. Teren Twierdzy wchodzi w skład Parafii Rzymskokatolickiej pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny we Frysztaku.
Współcześnie w Twierdzy funkcjonują m.in.: Koło Gospodyń Wiejskich (od 1964 r.), Ochotnicza Straż Pożarna (od 1953 r.), Gminny Ośrodek Kultury we Frysztaku (od 1979 r.) i in. W Twierdzy warto zobaczyć m.in.: zabytkowy budynek szkoły z początku XX w.; młyn z 1939 r., niegdyś Państwowych Zakładów Zbożowych, spalinowy, murowany, rozbudowany i zmodernizowany na elektryczny w 1959 r.; kapliczkę pw. Matki Boskiej z 1887 r. i in. Ciekawostki: Według legendy, kamień z fortecy zrujnowanej w wyniku najazdu szwedzkiego i najazdu księcia siedmiogrodzkiego Jerzego Rakoczego
[10], posłużył do wzniesienia rezydencji Firlejów w Wiśniowej. Ówczesny właściciel Twierdzy miał ponoć darować surowiec właścicielowi Wiśniowej, pod warunkiem że ten zabierze go w ciągu jednego dnia[11]. Przeczą temu jednak fakty chronologiczne (budowa dworu w Wiśniowej miała miejsce na początku XVII w., a dwór w Twierdzy uległ zniszczeniu dopiero w 1657 r.) oraz wyniki sondażowych badań wykopaliskowych prowadzonych w celu rozpoznania charakteru i stopnia zachowania reliktów dworu obronnego w Twierdzy przez Muzeum Okręgowe w Rzeszowie pod kierunkiem Antoniego Lubelczyka w 2012 r. Kamień z rozebranego dworu w Twierdzy, według przypuszczeń archeologa, mógł zostać wykorzystany nie do budowy dworu w Wiśniowej, ale do jego przebudowy w XVIII w. W wyniku przeprowadzonych badań archeologicznych odkryto w Twierdzy m.in. kafle renesansowe z I połowy XVI w. i z XVII w., w sumie 714 artefaktów, w tym m.in. 318 fragmentów ceramiki, 377 fragmentów kafli, 1 bryłę skorodowanych gwoździ, 11 kości i 1 krzemień[12].

Przypisy

  1. ^ Na podstawie Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, www.stat.gov.pl, [dostęp: 12.11.2016].
  2. ^ Por. A. Myszka, Słownik toponimów powiatu strzyżowskiego, Rzeszów 2006, s. 29.
  3. ^ Por. ks. W. Sarna, Opis powiatu jasielskiego, Jasło 1908, s. 665.
  4. ^ Por. A. Lubelczyk, Zespół kafli z dawnego dworu w Twierdzy, pow. Strzyżów, woj. podkarpackie, [w:] Materiały i sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, t. XXXIV, Rzeszów 2013, s. 100.
  5. ^ Tamże.
  6. ^ Tamże, s. 78.
  7. ^ Tamże, s. 77.
  8. ^ Por. S. Gawęda, Rozwój gospodarki wiejskiej od połowy XV do początków XVII w., [w:] Studia nad dziejami Strzyżowa i okolic, red. S. Cynarski, Rzeszów 1980, s.106.
  9. ^ Por. ks. W. Sarna, dz. cyt., s. 665.
  10. ^ Por. B. Lubojemska, Frysztak– zarys monograficzny, Krosno 2001, s. 272–273.
  11. ^ ks. W. Sarna, dz. cyt., s. 665.
  12. ^ Por. A. Lubelczyk, dz. cyt., s. 100.