Franciszek Chrapkiewicz
Franciszek Chrapkiewicz (François Chapeville) – przyszedł na świat w 1924 r. w Godowej koło Strzyżowa, jako syn Józefa i Stanisławy z domu Wnęk. Po tragicznej śmierci rodziców opuścił Polskę i wyjechał do Francji, gdzie w 1946 r. podjął studia na kierunku weterynaria w Wyższej Szkole Weterynaryjnej w Maisons-Alfort nieopodal Paryża. Podczas studiów, w laboratorium prof. Henriego Simmoneta, zajął się badaniem hirudyny – substancji wytwarzanej przez gruczoły ślinowe pijawek, odpowiedzialnej za krzepnięcie krwi. Po pomyślnym ukończeniu weterynarii, w 1951 r., podjął naukę na kierunkach biochemia i biologia molekularna na Sorbonie. W latach 1952 i 1960 uzyskał kolejno tytuł doktora w dziedzinach weterynarii i nauk przyrodniczych. W 1953 r. zmienił polskie nazwisko na François Chapeville i rozpoczął pracę badawczą nad metabolizmem związków siarki w Centrum Energii Atomowej w Saclay. Ówczesne badania Chrapkiewicza zainteresowały wiele znanych naukowych autorytetów, m.in. Fritz’a Lipmann’a, światowej sławy biochemika nagrodzonego nagrodą Nobla, który postanowił zaprosić 37-letniego naukowca do dalszych badań w swoim laboratorium na Uniwersytecie Rockefellera w Nowym Jorku. To właśnie tam, w 1961 r. Chrapkiewicz wyjaśnił mechanizm informowania tworzących się białek o tym, jaka ma być struktura powstającego organizmu (w organizmie ludzkim są to informacje odpowiadające za wygląd ciała – np. koloru oczu, sylwetki, itp.). Było to jego największe odkrycie, które szybko zyskało miano przełomu w dziedzinie genetyki. W 1962 r. Chrapkiewicz powrócił do Francji w celu objęcia stanowiska profesora Sorbony, powierzonego mu przez Jacques’a Monoda – późniejszego laureata nagrody Nobla. Wraz z podjęciem nowej pracy, Chrapkiewiczowi zostało przekazane laboratorium badawcze, w którym rozszerzył program swoich badań m.in. o mechanizmy funkcjonowania genomu, wirusologię roślin czy embriologię. Prowadził wykłady na uniwersytetach w Paryżu, Cambridge, Nowym Jorku, Lagos i Tokio. Ponadto, profesor Chrapkiewicz jest autorem lub współautorem dwunastu książek oraz ponad 200 publikacji. Sprawował różne funkcje w 21 komitetach i radach naukowych. Został laureatem wielu prestiżowych nagród i odznaczeń m.in. Komandorii Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej, Orderem Legii Honorowej (najwyższe francuskie odznaczenie), Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odnowienia Polski, otrzymał tytuły doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Rzeszowskiego. Od 1991 r. profesor Chrapkiewicz przebywał na emeryturze. Był związany z rodzinną ziemią strzyżowską, co wyrażał m.in. poprzez wspieranie organizacji, takich jak Towarzystwo na Rzecz Rehabilitacji Zdrowotnej nazwane jego imieniem; czy też Fundacji na rzecz Rozwoju Kultury Ziemi Strzyżowskiej. W 1991 r. Rada Miejska w Strzyżowie nadała mu tytuł Honorowego Obywatela Strzyżowa. Udzielał wsparcia lokalnym wydawnictwom i czasopismom, a także naukowcom pochodzącym z Podkarpacia. Zmarł w dniu 30 listopada 2020 r. w Paryżu w wieku 96 lat. Jego wolą było, aby spocząć w grobowcu rodzinnym w Strzyżowie i tak też się stało - msza święta pogrzebowa odbyła się w czwartek 10 grudnia 2020 r. w kościele farnym w Strzyżowie.
[na podst. inf. stron www., oprac. Dawid Moskal, W. Plezia, fotografia: Jerzy Fąfara]