Oparówka
Na zdjęciu: Wnętrze kościoła filialnego, dawniej cerkwi w Oparówce, fot. Rafał Godek
Oparówka – wieś położona w południowo-wschodniej części gminy Wiśniowa, w obrębie Czarnorzecko-Strzyżowskiego Parku Krajobrazowego, w ciągu drogi powiatowej nr 1926 R Kożuchów – Markuszowa – Oparówka – Wysoka Strzyżowska. Sąsiaduje z Markuszową, Wysoką Strzyżowską, Kozłówkiem i Pietruszą Wolą (powiat krośnieński). Zajmuje powierzchnię 647,47 ha i liczy 239 mieszkańców (2011 r.)[1]. A. Myszka wywodzi nazwę miejscowości od słowa opór[2], co mogłoby świadczyć o istnieniu na tym terenie w przeszłości jakiegoś grodu obronnego. Tezę tę potwierdza legenda o ukrywającej się tutaj świcie Krakowa na czele z kasztelanem[3]. Według innego, miejscowego przekazu nazwa wsi wywodzi się od dymu i oparów, jakie unosiły się nad wykarczowanym przez ludność lasem. Po raz pierwszy nazwa osady w brzemieniu Oporowka wzmiankowana jest w dokumencie z 1482 r.[4] W 1521 r. wieś od Jana Trzecieskiego z Kożuchowa odkupił Paweł Frysztacki[5]. W 1522 r.[6] Oparówka przeszła na własność opactwa cystersów, w rękach których pozostała do kasaty klasztoru przez władze austriackie w 1782 r. W II połowie XVIII w. jej właścicielem został Józef Radziwiłł[7], a początkiem XIX w. Ignacy Skrzyński[8]. W 1857 r. w spadku po Teofili ze Skrzyńskich Koźmianowej Oparówkę otrzymali po połowie: Maria Koźmianowa i Stanisław Koźmian[9], który w 1861 r. swoją część przekazał szwagrowi – Romanowi Michałowskiemu. W 1906 r. wieś przeszła w ręce jego syna, Władysława hr. Michałowskiego.
Do II wojny światowej miejscowość zamieszkiwała głównie ludność rusińska[10], posiadająca własną cerkiew i parafię, co poświadczają dokumenty: akt erekcyjny, prawdopodobnie z 1513 r.[11], zgodnie z którym klasztor cystersów w Koprzywnicy nadał popowi Hnatowi cerkiew oraz dokument ponownego uposażenia cerkwi w 1559 r.[12], wystawiony przez jej tymczasowego właściciela, opactwo benedyktynów w Tyńcu. Cerkiew, zaznaczona m.in. na XVI w. mapie województwa sandomierskiego, należała do prawosławnej diecezji przemyskiej, później jako greckokatolicka[13] do dekanatu Dukla unickiej diecezji przemyskiej, a w XVI w. do parafii Kozłówek[14], nad którą pieczę sprawowało opactwo koprzywnickie. W latach 1944–1945 na mocy porozumienia władz polskich i sowieckich ludność rusińska została przymusowo wysiedlona, a jej miejsce w ramach repatriacji zajęły polskie rodziny przybyłe wraz z duszpasterzem ks. Stanisławem Cembruchem. Po jego śmierci w 1962 r. teren Oparówki został włączony do Parafii Rzymskokatolickiej pw. św. Józefa w Wysokiej Strzyżowskiej, a wzniesiona w latach 1909–1914[15] murowana cerkiew w stylu neoromańskim pw. Narodzenia NMP (w miejsce drewnianej, wybudowanej ok. 1700 r., wyremontowanej w latach w 1880–1885, rozebranej początkiem XX w.) stała się kościołem filialnym parafii w Wysokiej Strzyżowskiej.
Współcześnie we wsi funkcjonują m.in.: kościół filialny pw. Narodzenia NMP Parafii Rzymskokatolickiej pw. św. Józefa w Wysokiej Strzyżowskiej, Koło Gospodyń Wiejskich (od 1947 r.), Ochotnicza Straż Pożarna (od 1947 r.) i in. W Oparówce warto zobaczyć m.in.: zespół cerkwi greckokatolickiej z carskimi wrotami i bogatą polichromią, odnowioną w ostatnich latach staraniem ks. M. Raźnikiewicza, proboszcza parafii w Wysokiej Strzyżowskiej i parafian; cmentarz unicki; zabytkowe kapliczki, w tym kapliczkę z 1930 r. i in. Ciekawostki: Oparówka była jedną z czterech wiosek na terenie dzisiejszego powiatu strzyżowskiego, zamieszkiwanych do 1944 r. przez ludność rusińską, przybyłą na ten teren w XV i XVI wieku[16]. Mieszkańców tych miejscowości, ze względu na silne wpływy polskiego otoczenia, z czasem zaczęto nazywać Zamieszańcami. W latach 1944–1945 na mocy zawartych przez Polskę ze Związkiem Radzieckim umów[17] o wymianie ludności z terenów przygranicznych większość mieszkańców tych miejscowości przesiedlono do ZSRR.
Przypisy
- ^ Na podstawie Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, www.stat.gov.pl, [dostęp: 12.11.2016].
- ^ Por. A. Myszka, Słownik toponimów powiatu strzyżowskiego, Rzeszów 2006, s. 24.
- ^ Por. Plan Odnowy Miejscowości Oparówka 2012–2018, s. 5, www.prawomiejsowe.pl, [dostęp: 12.11.2016].
- ^ Por. A. Myszka, dz. cyt., s. 24.
- ^ Por. S. Gawęda, Rozwój gospodarki wiejskiej od połowy XV do początków XVII wieku, [w:] Studia nad dziejami Strzyżowa i okolic, red. S. Cynarski, Rzeszów 1980, s. 96.
- ^ Por. D. Nowak, Zarys dziejów parafii i cerkwi w Oparówce, [w:] „Strzyżowski Rocznik Muzealny”, t. 2, Strzyżów 2016, s. 118.
- ^ Por. A. Falniowska-Gradowska, Z dziejów wsi nad środkowym Wisłokiem w XVIII w., [w:] Studia nad dziejami Strzyżowa i okolic, red. S. Cynarski, Rzeszów 1980, s. 201.
- ^ Por. T. Bieda, Strzyżów i okoliczne miasteczka pod zaborem austriackim 1772–1918, [w:] Studia nad dziejami Strzyżowa i okolic, red. S. Cynarski, Rzeszów 1980, s. 245.
- ^ Por. ks. W. Sarna, Opis powiatu jasielskiego, Jasło 1908, s. 678.
- ^ Por. S. Dubiel-Dmytryszyn, Zapiski z Waniwki – tytułem wstępu, [w:] Ruś Krośnieńska. Szkice i studia na temat „wyspy” łemkowskiej, red. S. Dubiel-Dmytryszyn, Węglówka 2013, s. 11.
- ^ Por. D. Nowak, dz. cyt., s. 118.
- ^ Por. Atlas Historyczny Polski. Województwo Sandomierskie w II połowie XVI w., Warszawa 1993, s. 66.
- ^ Por. B. Szady, Geografia struktur religijnych i wyznaniowych w Koronie w II połowie XVIII w., Lublin 2010, s. 31.
- ^ Por. ks. W. Sarna, dz. cyt., s. 675.
- ^ Por. D. Nowak, dz. cyt., s. 124.
- ^ Por. www.kow.net.pl, [dostęp: 13.12.2016].
- ^ Por. S. Stępień, Ruska „wyspa” w polskim otoczeniu. Wokół tożsamości narodowej „Zamieszańców”, www.piotrsamolewicz.pl, [dostęp: 13.12.2016].