Gwoździanka
Na zdjęciu: Meteorologiczna stacja badawcza w Gwoździance, fot. Bartłomiej Bara
Gwoździanka – wieś w gminie Niebylec, położona nad potokiem o tej samej nazwie. Zajmuje powierzchnię 345,20 ha i liczy 342 mieszkańców (2011 r.)[1]. Graniczy z: Żarnową, Połomią, Baryczką, Małówką, Niebylcem i Jawornikiem. Nazwa miejscowości wywodzi się od potoku, nad którym jest położona bądź od położonej niedaleko wsi – Gwoźnica[2]. Prawdopodobnie założona została w XVI w.[3] Pierwsza wzmianka o Gwoździance pochodzi z regestru poborowych dystryktu pilzneńskiego województwa sandomierskiego z roku 1581[4]. Początkowo należała do rodu Machowskich, a od II połowy XVIII w. do ówczesnego właściciela Niebylca, Stanisława Łempickiego – konfederata barskiego i uczestnika powstania kościuszkowskiego[5]. Do II wojny św. Gwoździankę zamieszkiwała ludność pochodzenia polskiego i ruskiego. Administracyjnie mieszkańcy wyznania rzymskokatolickiego należeli do parafii w Niebylcu, a grekokatolickiego do połowy XIX w. do parafii w Bliziance[6]. W roku 1865 w Gwoździance, w miejscu wcześniejszej, wybudowano nową cerkiew filialną pw. św. Kosmy i Damiana, przekształconą w 1946 r. w kościół filialny pod tym samym wezwaniem Parafii Rzymskokatolickiej pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Niebylcu. Współcześnie we wsi funkcjonują m.in.: prowadzona przez Gminę Niebylec Szkoła Podstawowa (od 1950 r.), Koło Gospodyń Wiejskich (od lat 60 – tych XX w.), Ochotnicza Straż Pożarna (od 1961 r.) i in.
W Gwoździance warto zobaczyć m.in.: drewnianą cerkiew pw. św. Kosmy i Damiana wraz z zachowanymi w jej wnętrzu fragmentami XIX w. ikonostasu, liczne przykłady drewnianego budownictwa z II połowy XIX w. oraz cenne, kamienne kapliczki, w tym z 1799 r.
Ciekawostki: Na terenie Gwoździanki zlokalizowana jest prowadzona przez pochodzącego ze Strzyżowa prof. dr. hab. Krzysztofa Markowicza z Instytutu Geofizyki Uniwersytetu Warszawskiego stacja badawcza transferu radiacyjnego SolarAOT, badająca procesy klimatyczne Ziemi oraz składowe bilansu energetycznego, w tym szczególnie wpływ aerozoli energetycznych na klimat na terenie Polski południowo-wschodniej. Stacja działa od 2003 r., a wyniki badań są dostępne na stronie internetowej www.igf.edu.pl.
Przypisy
- ^ Na podstawie Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, www.stat.gov.pl, data pobrania: 10.10.2016 r.
- ^ Por. A. Myszka, Słownik toponimów powiatu strzyżowskiego. Rzeszów 2006, s. 15.
- ^ Por. A. Chuchla, Historia regionu niebyleckiego, [w:] Rocznik Niebylecki, Niebylec 2013, s. 53.
- ^ Tamże.
- ^ Tamże, s. 53 - 54.
- ^ Tamże, s. 56.